Sözlük Ahlakı

Bismillahirrahmanirrahim…

Birgün öğrencilerimle ders okuyorduk. Metinde geçen bir kelimenin anlamında takıldım. Yanımızdaki sözlüğü aldım. Kelimeyi bulup, manasını söyledim ve kaldığım yerden devam ediyordum ki, o esnada bir öğrencim, “Hocam dikkat edin, nazara geleceksiniz” deyince, şaşırdım. “Neden?” diye sordum. “Çünkü kelimeyi birkaç saniyede buldun” deyince, sözlük ile olan serüvenim gözlerimin önünden akıp geçti.

Okuma yazmayı öğrenip, yazılı gördüğüm her şeyi okumaya başladığım dönemde sözlük vazgeçilmez kaynağımdı. Anlamını bilmediğim kelimenin anlamını öğrenmeden doğrusu uykum gelmezdi. Kitap okur gibi sözlük okurdum. Bunun çok faydasını gördüm. Farkında olmadan kelime dağarcığımın zenginleştiğini, daha iyi cümle kurduğumu ve meramımı farklı üsluplarla daha iyi ifade edebildiğimi çok sonradan fark ettim. Bunların çoğunun sözlük ile olan sıkı bağımdan ileri geldiğini anladım. Anlamını bulamadığım kelimeleri büyüklerime sorardım.

İngilizce ve sonrasında Arapça dilini öğrenmeye başladığımda da sözlükler her zamanki gibi başucumdaydı. Tek sözlükle de yetinmezdim, farklı farklı sözlükler bulurdum. Böylece bir kelimenin anlamını farklı açılardan öğrenme imkanım olurdu. Hâsılı kendimi bildim bileli ve özellikle de dil öğrenmeye başladığımdan beri sözlükler ayrılmaz bir parçam oldu ve hala öyledir. Tabii bugün basılı sözlüklerin yanında dijital sözlüklerden de olabildiğine istifade etmek deyim.

Bugün özellikle medreselerde Arapça okuyan genç kardeşlerime naçizane tavsiyem, güçlü bir sözlük ahlakına sahip olmalarıdır. Sözlüğe başvurmadan, sözlükle hemhal olmadan ve sözlükler arasında gidip gelmeden o dili iyice öğrenmek ve okuduğunu anlamak imkansız hale gelir. Sözlükle aramızın o kadar iyi olması gerekir ki, yukarıda verdiğimiz örnekte olduğu gibi, bir kelimeyi birkaç saniyede bulabilmeliyiz. Sözlüksüz dil olmaz dersek, sanırım abartmış olmayız.

Tabii teknolojinin ilerlemesi sebebiyle dijital sözlüklerden de azami derecede istifade etmek edilir, fakat basılı sözlüklerden de uzak kalmamaya dikkat etmemiz de gerekir diye düşünüyorum.
Sözlüğe bakmayan, sözlükle arası iyi olmayan, sözlükle hemhal olmayan kardeşlerimin okuduklarını anlamada, anlamlandırmada ve izah etmede ciddi sıkıntılar yaşadığına bizzat şahit olmuşumdur. Özellikle Arapça gibi zengin bir dille uğraşıyorsak, sözlükler başucumuzda bulunmak zorundadır.

Yine genç kardeşlerime naçizane tavsiyem, modern eserlerden birini sözlük eşliğinde sindire sindire okumaya çalışmalarıdır. Evet, ilkin sıkıcı gelecek ve belki bir sayfayı yarım saatte ancak bitirebileceğiz. Fakat sabreder ve  buna düzenli bir şekilde devam edersek, hem kelime hazinemiz artacak hem kitapların diline aşina olacağız hem de sözlüğü etkin bir şekilde kullanmayı öğreneceğiz. Bütün bunlar bizzat yaşadığım tecrübe ile sabittir.

Sözümüzün güçlü, etkili, anlamlı, izah edici ve kapsayıcı olmasını istiyorsak, sözlük ahlakına sahip olmalıyız.

Tüm kardeşlerime bu konuda muvaffakiyetler diliyorum Rabbimden…